Wejherowo leży na północnym krańcu aglomeracji trójmiejskiej. Zalicza się do tzw. Małego Trójmiasta Kaszubskiego, w którego skład wchodzą jeszcze Rumia i Reda. Cała mała aglomeracja liczy blisko 115 tysięcy mieszkańców, w tym samo Wejherowo około 50 tysięcy. Geograficznie miasto leży na pograniczu Pojezierza Kaszubskiego i Pradoliny Redy–Łeby, nad rzeką Redą, administracyjnie do województwa pomorskiego. Jest stolicą powiatu.
O mieście ogólnie.
Powierzchnia 25,65 km²
Ludność 47,7 tys.
Gęstość 1863,3 os./km²
Prawa miejskie 1650
Historii Wejherowa poświęcam , osobną zakładkę, gdzie zawarłem kalendarium oraz kilka odcinków Malej Historii Wejherowa (strona w budowie), tu tylko największy skrót.
Odrębna zakładka obejmie osobisty przewodnik po mieście.
Historia Wejherowa Miasto powstało dopiero w XVII wieku założone przez wojewodę Jakuba Wejhera, ale wcześniej już istniały tu osady Śmiechowo i Nanice które dziś stanowią dzielnice miasta. Wcześniej istniało tu oczywiście osadnictwo, lecz historia odnotowała niewiele zapisów na ten temat. Budowę osady Wejherowska Wola zapoczątkowano w 1643 roku a siedem lat król polski nadał jej prawa miejskie. W rękach Wejhera pozostawało krótko, przechodząc następnie przez ręce polskich rodów Sobieskich i Przebendowskich, potem Szkota Gibsone’a, wreszcie niemieckiej rodziny Kayserlingków.
W XIX wieku pruskie władze zaborcze inwestowały w infrastrukturę, w tym między innymi w połączenia kolejowe. Wejherowo rozwijało się nieźle gospodarczo, stając się lokalnym centrum administracyjnym. W 1920 roku miasto wróciło do Polski. Było ośrodkiem powiatowym, mieściło także zalążki polskiej administracji morskiej. Rozwój został zahamowany w okresie II wojny światowej, pod okupacja niemiecką. Już początek wojny zaznaczył się tragedia, w pobliskim lesie piaśnickim Niemcy dokonali pierwszych masowych mordów ludności polskiej – przede wszystkim kadry urzędniczej, kleru i inteligencji pomorskiej.
Po wojnie miasto rozwijało się w sposób charakterystyczny dla epoki, jako lokalny ośrodek przemysłowy i jako ”sypialnia” dla gdyńskich stoczni i portu. Pojawiły się typowe dla PRL blokowiska, lecz miasto było nieźle zagospodarowane i zadbane. Pod koniec lat 50. połączono miasto z Gdynia i Gdańskiem „kolejką elektryczną”, co uczyniło z niego cząstką tworzącej się aglomeracji.
Po 1975 roku w związku z likwidacją powiatów straciło na administracyjnym znaczeniu, a że równocześnie ujawnił się gierkowski kryzys gospodarczy i zaczęło być nieporównanie gorzej zarządzane, zaczęła postępować jego degradacja. Podjęcie na początku lat 80. Nieudanej decyzji o budowie elektrowni jądrowej w Żarnowcu spowodowało burzliwy rozwój osiedli mieszkaniowych. Mogło być też szansą rozwoju infrastruktury, lecz z powodu niewydolności inwestorów żarnowieckich i postępów zapoczątkowanego w latach 70. kryzysu gospodarczego, szansa została zmarnowana.
W latach 80. W Wejherowie, podobnie jak w całym kraju, pojawiła się opozycja, początkowo oparta przede wszystkim o gdyńskie wielkie zakłady pracy i inteligencję ale posiadająca też członków w relatywnie niedużych zakładach i szkołach wejherowskich. Osią napędowa stał się sprzeciw wobec budowy elektrowni jądrowej.
W moment rewolucji 1989 miasto weszło zaniedbane, biedne, z kilkudziesięcioma rozgrzebanym i porzuconymi „inwestycjami towarzyszącymi elektrowni”, ze skłóconą i słabą władzą. W roku 1990 nastąpiła odbudowa samorządu terytorialnego w Polsce. Po pierwszych wolnych wyborach władze objęli przedstawiciele Wejherowskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Pierwsze lata pochłonęła elementarna odbudowa infrastruktury i instytucji, oraz samokształcenie kadr. Potem zaczął się coraz szybszy rozwój. PO1999 roku Wejherowo stało się znów miastem powiatowym, dziś jest prawdziwym centrum handlowym, administracyjnym, edukacyjnym i kulturalnym sporego regionu, przekraczającego granice powiatu i liczącego około200tysięcy mieszkańców.
Zwiedzanie. Na początek najlepiej wybrać się do informacji turystycznej (tel. 58 677 70 58), która mieści się na placu Wejhera, czyli Rynku, w centrum miasta. Dostaniemy tam bezpłatną mapkę z zaznaczonymi atrakcjami, a także porady co do miejsc i godzin, w których warto je odwiedzić.
W mieście znaleźć można wiele interesujących obiektów. W neogotyckim pałacu Keyserlingków i Przebendowskich znajduje się siedziba Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, w którym zgromadzono liczne zabytki piśmiennicze. W ratuszu miejskim można zobaczyć makiety zabytkowego centrum Wejherowa. Kalwaria jest perłą architektury sakralnej Polski Północnej. Warto też zobaczyć kościół i klasztor franciszkanów z charakterystyczną barokową fasadą. Legenda miejska głosi, że założyciel miasta spoczywa w trumnie zawieszonej na złotych łańcuchach. W rzeczywistości jednak ciało Jakuba Wejhera złożone jest w zwykłej trumnie oznaczonej wyrzeźbioną w drewnie koroną.
Większość turystów zwiedzanie zaczyna oczywiście od Kalwarii Wejherowskiej i kościoła klasztornego. Warto wcześniej zasięgnąć języka w Informacji Pielgrzymkowo-Turystycznej Sanktuarium Pasyjno-Maryjnego, znajdującego się przy ul. Reformatów (tel. 58 672 17 55), która czynna jest od poniedziałku do piątku w godz. 8:30-15.00 i w soboty w godz. 8.00-16.00. Na własną rękę zabytkowy kościół pod wezwaniem św. Anny, krypty Wejherów oraz Kalwarię Wejherowską można bowiem zwiedzić bez wcześniejszej rezerwacji, ale z pewnością wycieczka będzie zdecydowanie bardziej atrakcyjna, jeśli zamówimy sobie przewodnika.
W Wejherowie warto zobaczyć też ratusz, który dostępny jest w dni powszednie w godz. 9.00-15.00, a w sezonie letnim przez cały tydzień w godz. 10.00-14.00. Pochodzący z 1650 roku Ratusz to świadek historii miasta. Wewnątrz jest nawet XVII-wieczny dzwon z inskrypcjami fundatora Jakuba Wejhera. Jest też Sala Tradycji i Historii Wejherowa, a w niej dokumenty z podpisem króla Jana Kazimierza, tradycyjne ubrania i narzędzia kaszubskie, oryginalny pierścień Hallera i niemieckojęzyczna dokumentacja architektoniczna tylnej części ratusza. Na ścianie jest natomiast duży Alfabet Kaszubski wykonany w technice sgraffito. Od roku 2017 jest także Sala Wejherowo w latach 30-ych XX wieku.
Osoby indywidualne mogą zwiedzać to mini-muzeum pod opieką przewodnika od poniedziałku do piątku o pełnej godzinie od 10:00 do 14:00. (sezonie letnim także w weekendy). Grupy zorganizowane proszone są o wcześniejsze zgłoszenie telefoniczne: 58 677 70 58 (minimum z jednodniowym wyprzedzeniem).
Zwiedzanie jest bezpłatne.
Zwiedzanie Wejherowa z przewodnikiem PTTK
- Teresa Kowalska 694 599 749
- Aleksandra Kurowska–Susdorf 506 076 640
- Jerzy Zalewski 606 114 086
- Renata Makiła 692 611 290
- Zofia Pioterek 604 181 189
- Krystyna Lademann 506 273 913.
ZABYTKI I MIEJSCA WARTE ZWIEDZENIA
Zabytki świeckie
Do najważniejszych zabytków świeckich w Wejherowie zalicza się przede wszystkim Pałac Keyserlingków i Przebendowskich. Przepiękna rezydencja otoczona parkiem mieści dziś Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej. Krypty rodziny Przebendowskich oraz założycieli miasta Wejherów znajdują się w miejscowym klasztorze. W samym mieście interesujący jest przede wszystkim rynek, noszący nazwę Placu Jakuba Wejhera, z pomnikiem założyciela w centrum. Z XVII wieku pochodzi dzisiejszy deptak Jana III Sobieskiego. Przy rynku można obejrzeć budynek ratusza, oraz kilkanaście innych ciekawych zabudowań, pochodzących z XVIII i XIX wieku. Najciekawsze z nich, to zbudowany w stylu szachulcowym szpitalik i przytułek, budynki dawnego gimnazjum, sądu, Zespołu Szkół Elektrycznych, dworca kolejowego, poczty, Starostwa Powiatowego oraz kilkanaście eklektycznych kamienic. Z XVIII wieku pochodzi również Park Miejski i stary cmentarz.
Zabytki sakralne
Jak w każdym mieście z długą historią także w Wejherowie można znaleźć kilka ciekawych kościołów. Do najstarszych i najważniejszych zaliczana jest kolegiata św. Trójcy, wybudowana w latach 1754-55, jako kościół barokowy, na miejscu wcześniejszego, drewnianego obiektu. Kilkadziesiąt lat wcześniej powstał kościół pw. św. Anny w Wejherowie wzniesiony w latach 1648-1650. Świątynia była pierwszym kościołem w mieście, ufundowany przez jego założyciela Jakuba Wejhera. Wraz z Kalwarią Wejherowską i z koronowanym przez papieża Jana Pawła II obrazem Matki Bożej Wejherowskiej, tworzy on Sanktuarium Pasyjno – Maryjne. Z początku XX wieku pochodzi neogotycki kościół św. Stanisława Kostki z pięcioma wieżami, natomiast budownictwo klasztorne reprezentuje konwikt św. Leona z 1872 r., który został ufundowany przez mieszkańców Wejherowa.
Do najbardziej interesujących zabytków Wejherowa należy Kalwaria Wejherowska, zbudowana w XVI wieku z inicjatywy założyciela miasta. Na zespół składa się aż 26 kaplic, zbudowanych w wielu różnych stylach w okresie 10 lat. Można w nich odnaleźć zarówno cechy baroku, jak i rokoko czy neogotyku. Kalwaria jest najstarszym sanktuarium Męki Pańskiej w Polsce, a zarazem centrum duchowym i „perłą architektury sakralnej”. Każda z kaplic znajduje się na niewielkim wzgórzu, pod którym znajduje się garść ziemi z Jerozolimy, a każde ze wzgórz nosi nazwę biblijną. Kaplice symbolizują drogę Męki Pańskiej stanowiąc poszczególne stacje, a powszechnie uważa się, że odległości między nimi są takie, jak odległości pomiędzy poszczególnymi wydarzeniami na rzeczywistej drodze Chrystusa. Kaplice wkomponowane są w układ parku i stanowią integralną całość z zabudową miasta oraz pałacem. Od 2002 roku na Kalwarii Wejherowskiej wystawiane jest Misterium Męki Pańskiej, w którym aktorzy przebrani w stylizowane stroje, przedstawiają poszczególne wydarzenia Drogi Krzyżowej.
Inne ciekawe miejsca
Filharmonia Kaszubska
Park im. Majkowskiego, w tym fontanna, młyn Biangi
Kościół Chrystusa Króla i „witacz piaśnicki”
„Park sztywnych”, kamień pamiątkowy cmentarza ewangelickiego i czołg
Park Cedron
Stary Cmentarz
Cmentarz żołnierzy radzieckich
Szlak alfabetem kaszubskim
Pomniki (Wejhera, Remusa, Ossowickiej, koło jednostki…)
Tablice pamiątkowe (Szczukowskiej, harcerzy (przy klasztorze), …)
Budynek Gimnazjum
Budynek Starostwa
Budynek „elektryka”
Budynek Kasy Chorych
Budynek ZUS
Hotel Marmułowski z ogrodem
Modernistyczny “Dom Bogoria” przy ul. Hallera 14
Deptak nad Cedronem
Dworzec PKP
Konny wóz strażacki
Kort tenisowe
Baza Cedron
Stara cementownia
Młyny Cyrklaffa
Kamienice na Sobieskiego
Kamienice na Dworcowej
Sgrafitta na Dworowej i na Wałowej
Chatka na Kochanowskiego 3
Zakład dla obłąkanych (jednostka wojskowa i Zakłady Opiekuńcze)