Møn
Powierzchnia wyspy to 237,5 km², a ludność to 10,1 tys. mieszkańców (I 2009). Głównym i jedynym miastem wyspy jest Stege leżące nad cieśniną Ulvsund oddzielającą wyspę od Zelandii. Najwyższym wzniesieniem wyspy jest Aborrebjerg – 143 m n.p.m. Znajdujący się na wschodnim wybrzeżu wyspy port w Klintholm jest ważnym ośrodkiem żeglarstwa sportowego.
Wyspa słynie w świecie z cudu natury – kredowych klifów o wysokości 143 m n.p.m. (Møns Klint) sprzed ponad 70 mln lat, które stanowią najwyższe wybrzeże klifowe nad całym Bałtykiem. Kontrastująca z nimi turkusowa toń morza przywołuje skojarzenia z wybrzeżem Morza Śródziemnego. Wycieczka piesza na klif jest dostępna z portu Klintholm.
Innymi atrakcjami wyspy są obronne kościoły z XII i XIII wieku oraz megalityczne grobowce i kurhany z epoki brązu. W Stege pozostał fragment zamku Waldemara Wielkiego w postaci Bramy Młynarskiej (Mølleporten). W Liselund znajduje się pałac i dwór z końca XVIII w. w otoczeniu parku angielskiego. Niegdyś należał on do rodziny francuskich protestantów, w swoim czasie przebywał tam Hans C. Andersen, dziś zaś znajduje się tu luksusowy hotel.
Przy kościele we wsi Magleby jest cmentarz zmarłych w 1945 r. więźniów z obozu Stutthof.
Ewakuacji ostatnich pozostałych przy życiu więźniów KL Stutthof dokonano na rozkaz wydany 14 kwietnia 1945 r. przez Heinricha Himmlera, w którym zabronił poddawania obozów koncentracyjnych wojskom nieprzyjacielskim i nakazał przeprowadzenie ewakuacji w taki sposób, aby żaden więzień nie wpadł żywy w ręce wroga. Esesmani 25 kwietnia 1945 r. wyprowadzili z obozu ok. 3 300 więźniów: kobiet i mężczyzn, w większości chorych, wycieńczonych i zarażonych tyfusem plamistym, których zamierzali drogą morską dostarczyć do portu w Lubece, wyznaczonego na miejsce koncentracji także więźniów z KL Neuengamme, położonego koło Hamburga.
Podczas rejsu śmierci, po opuszczeniu portu w Helu, doszło do rozproszenia konwoju czterech barek z więźniami KL Stutthof. Tylko dwie z nich dopłynęły do Zatoki Lubeckiej, jedna sztrandowała koło Eckernförde, czwarta barka zaś osiadła w nocy z 29/30 kwietnia 1945 r. na skałach w pobliżu wysepki Greifswalde Oie. O tej grupie więźniów KL Stutthof przez wiele lat pisano, że zostali celowo zatopieni przez esesmanów w pobliżu wyspy Rugii.
Dopiero niedawno udało się odtworzyć ich losy. Kiedy po nieudanej próbie ściągnięcia barki z mielizny holownik odpłynął, wydawało się, że nikt ich nie uratuje, z pomocą przyszli marynarze Kriegsmarine z wojskowej bazy doświadczalnej na Greifswalde Oie. Przy pomocy okrętu i barki amunicyjnej marynarze przewieźli więźniów i esesmanów do portu Lauterbach na Rugii.
Po kilku dniach pobytu i załadowaniu więźniów do oddanej do ich dyspozycji barki esesmani opuścili Lauterbach po południu 3 maja 1945 r., dzień przed zajęciem Rugii przez Armię Czerwoną, z zamiarem dopłynięcia do Flensburga. W czasie rejsu sztorm na morzu, przeciążenie i przecieki barki, a w związku z tym obawa przed zatonięciem, wymusiły na esesmanach podjęcie decyzji o wpłynięciu do najbliższego portu w celu zdobycia innej jednostki nadającej się do kontynuowania rejsu. Barka wpłynęła do Klintholmu w momencie przejmowania kontroli na miasteczkiem przez oddział lokalnego ruchu oporu pod dowództwem barona Nielsa Rosenkrantza w dniu 5 maja 1945 r. Zajęcie barki przez Duńczyków doprowadziło do uwolnienia 345 więźniów Stutthofu i aresztowania esesmanów.
Na wyspie zawiązał się Komitet Pomocy dla ocalałych więźniów, który działał do końca grudnia 1945 r. pod kierunkiem Heleny Mortensen, prezeski miejscowego oddziału Duńskiego Czerwonego Krzyża. Duńczycy po raz pierwszy zetknęli się z ludźmi, którzy przeszli przez niemieckie obozy koncentracyjne oraz z chorobami obozowymi. Sposób leczenia tyfusu plamistego i innych schorzeń wymagał konsultacji medycznej z ośrodkiem w Kopenhadze oraz konieczności sprowadzenia specjalnych lekarstw. W wielu przypadkach konieczna była kilkutygodniowa hospitalizacja, a następnie długi okres rekonwalescencji, który pozwolił chorym odzyskać zdrowie i powrócić do normalnego życia. Do wszelkich trudności Duńczycy podchodzili z ogromną troską, wyrozumiałością i cierpliwością, zapewniając najlepsze warunki leczenia i opiekę medyczną. Dzięki podjętej przez nich natychmiastowej akcji pomocy ocalało 324 więźniów KL Stutthof: kobiet i mężczyzn, obywateli jedenastu państw. 21 zmarłych więźniów pochowano na cmentarzach w Stege, Magleby i Kopenhadze. Pozostali po zakończonej akcji pomocy otrzymali prawo wyboru pozostania w Danii lub powrotu do własnych krajów.
Bitwa pod Møn – starcie zbrojne, które miało miejsce w dniach 31 maja – 1 czerwca 1677 roku, podczas wojny skańskiej o opuszczone przez Duńczyków posiadłości w dzisiejszej południowej Szwecji. Zdecydowane zwycięstwo odniosła flota duńska adm. Juela nad eskadrą szwedzką adm. Sjöblada.
Na mapce powyżej widać zatoki i cieśniny otaczające Møn, opisy pojawią się wraz z opisami portów.
Wyspa Møn jest naturalnym pierwszym przyczółkiem dla żeglarzy płynących do Danii od wschodu, a tu szczególne znaczenie ma port w Klintholmie, od którego zacznę prezentację.
Czas przejść do opisów portów:
Klintholm
(w budowie)